Lekarze balansują na granicy prawa

Dziewiąty Międzynarodowy Kongres Psychiatrii Sądowej, który rozpoczął się w Łodzi w piątek, zgromadził ponad 300 specjalistów medycyny i prawa - głównie lekarzy i sędziów.

Uczestnicy debaty nt. przyjęcia nieletnich do szpitala psychiatrycznego zapowiedzieli, że środowisko prawników i lekarzy przygotuje propozycje zmiany przepisów ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak zapewniła, że stworzy przestrzeń do wypracowania dobrych rozwiązań i doprowadzenia do inicjatywy ustawodawczej.

Według oceny panelistów Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego nie uwzględnia specyfiki zaburzeń dzieci i młodzieży i należy ją znowelizować. Krajowa konsultant w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży Aleksandra Lewandowska powiedziała, że obecnie psychiatrzy balansują na granicy prawa, przyjmując na konieczne leczenie dziecko bez zgody.

"Czekamy na zmianę ustawy. (...) My - praktykujący lekarze, zwłaszcza ci dyżurujący w izbach przyjęć, przyjmujący nieletnich do szpitali, każdego dnia balansujemy na granicy prawa" - powiedziała dr Aleksandra Lewandowska, krajowa konsultant w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży.

Wskazała m.in. na niedostosowanie do realiów artykułów ustawy dot. planowego przyjęcia dziecka do szpitala psychiatrycznego, przyjęcia w trybie ostrym (gdy zagrożone jest życie i zdrowie dziecka) oraz przyjęcia bez zgody rodzica/opiekuna. Jak wyjaśniła, obecne regulacje nie uwzględniają ani specyfiki zaburzeń dzieci i młodzieży, ani sytuacji prawnych i życiowych młodych pacjentów. Jako przykład podała sytuację opiekunów dzieci w pieczy zastępczej albo dzieci rodziców, którzy - pozostając w konflikcie - mają rozbieżne zdania co do konieczności leczenia dziecka w szpitalu psychiatrycznym, co skutkuje postępowaniem sądowym. A tymczasem dziecko bezwzględnie wymaga leczenia.

Konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii prof. Piotr Gałecki podkreślił, że jasna sytuacja prawna jest niezwykle ważna dla psychiatry, bo przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta jest pozbawieniem wolności i lekarz musi postępować zgodnie z prawem.

"W praktyce lekarze stają więc przed dylematem, czy nie przyjmować pacjenta i czekać na zgodę sądu, i stanąć później przed prokuratorem, kiedy dojdzie do tragedii, czy raczej przyjąć pacjenta i tłumaczyć się później z tej decyzji przed sądem rodzinnym" - powiedział.

Zdaniem debatujących olbrzymia część problemów wiąże się z nieuwzględnieniem w przepisach sytuacji dzieci w pieczy zastępczej albo takich, których rodzice mają częściowo ograniczone prawa rodzicielskie. W pieczy zastępczej w Polsce znajduje się ok. 75 tysięcy dzieci.

"Opiekun prawny ma dużo większe ograniczenia w decydowaniu o sprawach dziecka, musi uzyskiwać zgodę sądu na podejmowanie decyzji we wszystkich istotnych sprawach dziecka, a umieszczenie w szpitalu jest istotną sprawą dziecka" - powiedziała sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi Ewa Michniewicz-Broda.

Zwróciła uwagę na to, że takie postępowania mogą być długotrwałe i wymagają opinii biegłych. Jej zdaniem sądy, powierzając pieczę zastępczą nad dziećmi, mogłyby poszerzyć uprawnienia osób prowadzących taką opiekę o zgodę na leczenie, czy też precyzować uprawnienia rodziców zastępczych, co rozwiązałoby część problemów w zakresie uzyskiwania zgody na leczenie małoletnich w szpitalach psychiatrycznych.

Zdaniem RPD Moniki Hornej-Cieślak zmiana przepisów jest konieczna - nie tylko w interesie dzieci, ale i lekarzy. "Każdy powinien wiedzieć, co ma zrobić, a nie zastanawiać się, czy lepiej tłumaczyć się przed sądem, czy przed prokuratorem. Mam nadzieję, że to spotkanie i dyskusja na Kongresie jest początkiem zmian" - powiedziała.

Dodała, że konieczne jest dookreślenie w ustawie definicji choroby psychicznej. Zgodnie z prawem jej stwierdzenie determinuje możliwość przyjęcia dziecka na oddział psychiatryczny. Tymczasem - jak wskazała - do szpitali trafiają dzieci, które nie mają stwierdzonej - zgodnie z definicją ustawową - choroby psychicznej. Jednocześnie z uwagi na doświadczane zaburzenia bezwzględnie wymagają leczenia w szpitalu psychiatrycznym.

Program dwudniowego kongresu obejmuje m.in. dyskusje na temat prawnych i medycznych aspektów uzgodnienia płci oraz opiniowania w sprawach pedofilii. Zaproszeni eksperci psychiatrii sądowej ze Stanów Zjednoczonych opowiedzieli o amerykańskim systemie orzekania o niepoczytalności sprawców czynów zabronionych.

Podczas obrad Kongresu wręczono przyznawane od 2016 r. nagrody Aureliusza. W tym roku w kategorii "Publikacja" nagrodę odebrała Urszula Szybowicz, pomysłodawczyni i prezeska Fundacji "Nie widać po mnie", a w kategorii "Prawa pacjenta" - dla osoby działającej na rzecz praw pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, Aureliusza odebrała RPD Monika Horna–Cieślak. Wśród nagrodzonych w latach poprzednich znaleźli się m.in. prof. Zbigniew Lew-Starowicz, prof. Anna Morawska, prof. Dariusz Świecki, prof. Błażej Kmieciak i Justyna Wojteczek, obecnie zastępca red. nacz. PAP. Patronem medialnym IX Międzynarodowego Kongresu Psychiatrii Sądowej jest Polska Agencja Prasowa.(PAP)

jus/ jw/ jann/