Wystawa wirtualna Maria Konopnicka – poetka wielowymiarowa

Maria Konopnicka (1842-1910) - *pisarka, niedoceniana dziś poetka okresu realizmu, nowelistka, pisarka dla dzieci, krytyczka, publicystka, tłumaczka i aktywistka społeczna.

Bardzo popularna i ciesząca się wielkim uznaniem wśród swoich współczesnych, z upływem lat została niesłusznie zaszufladkowana jako autorka „Roty” recytowanej w najważniejszych momentach XX w. historii Polski oraz sztandarowa poetka szkolnych akademii. Ustanowienie przez Sejm roku 2022 jako roku Marii Konopnickiej jest świetną okazją do przypomnienia jej bogatej i różnorodnej twórczości.

Debiutowała w piśmie „Kaliszanin” wierszem „Zimowy poranek” (1870),*ale rozpoczęciem właściwej kariery poetyckiej był cykl „W górach”, opublikowany w „Tygodniku Ilustrowanym” w roku 1876, który spotkał się z pozytywną recenzją Henryka Sienkiewicza. Bardzo szybko poezja przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem, stylizowana „na swojską nutę” zdobyła powszechne uznanie. Interesującą próbą epicką o inspiracjach romantycznych były poematy „Przez głębinę” (1907, wydany pod pseudonimem Jan Waręż) oraz „Pan Balcer w Brazylii” (1910). W 1913 roku ukazał się po raz pierwszy w całości poemat dygresyjny „Imagina”.

Konopnicką zalicza się również do czołowych twórców polskiej nowelistyki.*Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Sienkiewicza i Orzeszkowej, ale wkrótce rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. W roku 1890 opublikowała ważne społecznie nowele „Mendel Gdański”, „Dym” oraz „Miłosierdzie gminy”, wykorzystując również perspektywę psychologiczną. W jej nowelistyce cenny jest brak tendencyjności, precyzyjna konstrukcja fabuły i wypowiedzi bohaterów.

Krótkie formy narracyjne Konopnicka pisała od początku lat 80. aż do śmierci, traktując je jako komentarz do społecznej i politycznej rzeczywistości. Ważnym zjawiskiem w literaturze tego okresu stały się jej fragmenty dramatyczne „Z przeszłości” (1881) oraz dramat „Prometeusz i Syzyf” (1892), które przyczyniły się do wywołania ostrych dyskusji ideowych.

Jako autorka licznych utworów dla dzieci, m.in. baśni, wierszy i opowiadań,*stworzyła swój własny, nowatorski styl: unikając natrętnego dydaktyzmu starała się rozbudzać wrażliwość estetyczną małych odbiorców.

Skupiała się na łączeniu autentyzmu i baśniowej fantastyki, tonacji poważnej i humorystycznej. Jej szczególnym osiągnięciem jest poetycka opowieść prozą i wierszem „O krasnoludkach i sierotce Marysi” z roku 1896, wznawiane są też baśnie „O Janku Wędrowniczku”(1893) i „Na jagody”(1903).

Maria Konopnicka zajmowała się również pracą redaktorską.*W latach 1884-86 redagowała pismo dla kobiet „Świt” (próbując zradykalizować jego program wywołała sprzeciw zachowawczej części opinii publicznej i cenzury). Wcześniej, od 1881 roku w „Kłosach”, „Świcie”, „Gazecie Polskiej”, „Kurierze Warszawskim” czy „Bibliotece Warszawskiej” ukazywały się jej pisma krytycznoliterackie i publicystyka społeczna, np. „O Adamie Asnyku słów kilka”, „O komedii bohaterskiej Edmunda Rostanda”, „Krzyż cy Henryka Sienkiewicza".

Opublikowała szereg ważnych prac o romantykach, np. „Spotkania nad Arnem. Konopnicka o Lenartowiczu”. Wartościowy jest też zarys monograficzny „Mickiewicz, jego życie i duch” z roku 1899 oraz esej „O Beniowskim” z roku 1909.

Znaczną wartość literacką ma dorobek przekładowy Konopnickiej.*Tłumaczyła poezję i prozę niemiecką, francuską, włoską, angielską i czeską. Dokonany wspólnie z Włodzimierzem Zagórskim przekład komedii bohaterskiej Rostanda ”Cyrano de Bergerac” do dziś cieszy się dużą popularnością, podobnie jak powieść dla dzieci „Serce” autorstwa Edmonda de Amicisa.

Rok 2022 ogłoszony został Rokiem Marii Konopnickiej, w 180. rocznicę jej urodzin.

Wystawę przygotował Dział Zbiorów Specjalnych WBP w Łodzi.