W 2022 r. diagnozę raka szyjki macicy usłyszało prawie 3 tys. Polek

Od 22 do 28 stycznia obchodzony jest Europejski Tydzień Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Jego celem jest zwrócenie uwagi kobiet na to, jak ważne są regularne badania cytologiczne i ginekologiczne.

Jak podkreślił Narodowy Fundusz Zdrowia, rak szyjki macicy rozwija się bezobjawowo i początkowo nie daje żadnych dolegliwości, a niewykryty i nieleczony, może prowadzić nawet do śmierci. Jest jednym z najczęstszych nowotworów występujących u kobiet. Zaznaczył, że nowotwór szyjki macicy może rozwinąć się w każdym wieku. W 2022 r. taką diagnozę usłyszało prawie 3 tys. Polek.

Rak szyjki macicy to nowotwór, który rozwija się w komórkach szyjki macicy. Główną jego przyczyną jest zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), zwłaszcza niektórymi jego szczepami.

W początkowej fazie rozwoju raka szyjki macicy mogą wystąpić niewielkie zmiany w komórkach szyjki. Pojawienie się wyraźnych objawów wskazuje zazwyczaj na zaawansowane stadium, trudne lub niemożliwe do wyleczenia. Podstawą dobrego zdrowia jest profilaktyka.

Wraz z rozwojem choroby kobiety zauważają zwykle jeden lub kilka z takich objawów jak: krwawienie z pochwy po stosunku, krwawienie międzymiesiączkowe, obfite upławy, ból podczas stosunku, bóle w podbrzuszu i okolicy lędźwiowej, krwawienia pomenopauzalne (po okresie przekwitania).

"To właśnie brak objawów przez długi czas jest główną przyczyną zbyt późnego wykrycia raka szyjki macicy, a tym samym złego rokowania. Podkreślam, że rak szyjki macicy wykryty we wczesnym stadium jest uleczalny z bardzo wysoką skutecznością, dlatego badanie powinno być wykonywane regularnie. Tylko badanie cytologiczne jest w stanie wykryć zmiany na wczesnym etapie. Trwa zaledwie kilka minut, a może uratować nam życie" - zaznaczyła cytowana przez NFZ prof. Grażyna Iwanowicz-Palus, położna, specjalistka w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego i pielęgniarstwa rodzinnego oraz w dziedzinie zdrowia publicznego.

Według danych NFZ spośród kobiet, które nie wykonywały cytologii, jedynie 75 proc. przeżywało 1 rok od diagnozy, a niespełna 50 proc. - 5 lat.

Cytologia jest bezbolesną i szybką metodą diagnostyczną. Polega na pobraniu materiału z szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki. Tak pobrany wymaz umieszcza się na szkiełku, a następnie odsyła do laboratorium, gdzie jest badany. Dzięki temu można wykryć nawet najmniejsze nieprawidłowości.

NFZ przypomniał o bezpłatnej cytologii w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy. Skierowany jest on dla kobiet w wieku 25-64 lata, które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich trzech lat lub są obciążone czynnikami ryzyka (zakażenie wirusem HIV, przyjmowanie leków immunosupresyjnych, zakażenie HPV - typem wysokiego ryzyka), które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Kobiety, które były leczone z powodu nowotworu złośliwego szyjki macicy, po zakończeniu kontroli onkologicznej ponownie zostają objęte programem NFZ.

Program realizuje każda poradnia położniczo-ginekologiczna, która ma podpisaną umowę z NFZ oraz wybrane poradnie POZ, które podpisały umowę na świadczenia położnej POZ w programie profilaktyki raka szyjki macicy.

Jednym z działań profilaktycznych jest też szczepienie przeciwko HPV. Zaleca się podanie szczepionki przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, co dotyczy zarówno dziewczynek, jak i chłopców. W Polsce dostępny jest bezpłatny program szczepień przeciwko HPV dla dzieci w wieku 9-18 lat.

Bezpłatne szczepienia przeciwko HPV dla 12- i 13-latków, zarówno dziewcząt, jak i chłopców, ruszyły 1 czerwca 2023 r. Na rynku dostępne są dwie szczepionki: Cervarix i Gardasil. Od 2 września 2023 r. szczepionka 2-walentna Cervarix przeciw HPV jest bezpłatna dla wszystkich dzieci od 9 do 18. roku życia. Dzieci w innym wieku niż objęte programem (czyli w wieku 9–11 lat oraz 14–17) mogą zostać bezpłatnie zaszczepione przeciw HPV, jeśli lekarz wystawi e-receptę na 2-walentny Cervarix. Wówczas rodzic realizuje e-receptę w aptece, umawia dziecko na szczepienie bezpośrednio w przychodni POZ i przynosi szczepionkę.

Szczepionka 2-walentna to szczepionka przeciwko dwóm typom wirusa HPV: 16 i 18. Zapobiega wystąpieniu zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu oraz rakowi szyjki macicy i rakowi odbytu związanych z onkogennymi typami HPV.

Natomiast szczepionka 9-walentna to szczepionka przeciwko dziewięciu typom wirusa brodawczaka ludzkiego, a mianowicie: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58. Szczepionka chroni przed zmianami przednowotworowymi narządów płciowych i odbytu, rakiem szyjki macicy, rakiem odbytu oraz dodatkowo chroni przed wystąpieniem brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych) związanych przyczynowo z zakażeniem określonymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego.

Wirus HPV nie jest jednorodny - znanych jest niemal 200 typów wirusa HPV. HPV może wywoływać również inne nowotwory u kobiet i mężczyzn. Główną drogą zakażenia HPV są kontakty seksualne.

HPV odpowiada za blisko 100 proc. stanów przedrakowych i raka szyjki macicy, 64-100 proc. stanów przedrakowych i nowotworów pochwy, 90 proc. nowotworów odbytu, a także za nowotwory prącia, sromu, jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka, migdałków, gardła, głowy i szyi.

Infekcje HPV są powszechne - większość zakażeń HPV ma charakter bezobjawowy i przemijający. Jednak mogą rozwinąć się poważne lub nawet zagrażające życiu choroby, takie jak rak szyjki macicy.

Przeważająca liczba zakażeń różnymi typami HPV ustępuje samoistnie dzięki odpowiedzi immunologicznej organizmu. Tzw. przetrwałe zakażenie wirusem HPV, dotyczące zakażeń utrzymujących się powyżej 24 miesięcy, może w kolejnych latach prowadzić do powstania nowotworu.

W krajach, które wprowadziły szczepienia przeciw HPV, liczba zakażeń spadła nawet do 90%. Szczepiąc się, kobieta zmniejsza o 70% ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy.(PAP)

Autorka: Aleksandra Kiełczykowska

ak/ mhr/